Μεγάλη Τεσσαρακοστή.

Η Πνευματική και σωματική προετοιμασία, για το μεγάλο γεγονός της Αναστάσεως Του Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού.

Η Σαρακοστή εφέτος ξεκινά με την Καθαρά Δευτέρα στις 27 Φεβρουαρίου 2017 και τελειώνει το Μεγάλο Σάββατο στις 15 Απριλίου 2017 (16 Απριλίου το Άγιο Πάσχα).

Ας θυμηθούμε όμως τι ισχύει για τις ημέρες νηστείας της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, αλλά και το τελετουργικό αυτής της κατανυκτικής περιόδου :

Η πρώτη εβδομάδα των Αποκριών που τελειώνει την Κυριακή του Ασώτου, λέγεται και Προφωνή, επειδή από παλιά οι χριστιανοί μας προφωνούσαν, δηλαδή διαλαλούσαν ότι αρχίζουν οι Απόκριες. Επίσης, την εβδομάδα αυτή έπαυε η συνηθισμένη νηστεία της Τετάρτης και της Παρασκευής και για τον λόγο αυτό η εβδομάδα αυτή ονομάζεται και «Απολυτή».

Η δεύτερη εβδομάδα λέγεται Κρεατινή ή της Κρεοφάγου, επειδή οι χριστιανοί μας τρώγουν κρέας. Αυτήν την εβδομάδα ισχύει η νηστεία της Τετάρτης και της Παρασκευής. Στο μέσο της δεύτερης εβδομάδος δηλαδή της Κρεατινής βρίσκεται η «Τσικνοπέμπτη» η οποία είναι η πέμπτη ημέρα της δεύτερης εβδομάδος του Τριωδίου, η Τσικνοπέμπτη τυγχάνει 11 ημέρες πριν την Καθαρά ∆ευτέρα. Είναι ξεχωριστή ημέρα χαράς αλλά και προετοιμασίας για τους Ελληνορθόδοξους χριστιανούς, καθώς εντός ολίγου αρχίζει η σαρανταήμερη περίοδος της Σαρακοστής πριν το Πάσχα. Η πέμπτη ημέρα της εβδομάδος απέκτησε εορτάσιμο χαρακτήρα και το τραπέζι είναι πάντα ξεχωριστό και γιορτινό. Το γεύμα αποτελείται κυρίως από κρέας ψημένο στα κάρβουνα έτσι ώστε να υπάρχει παντού έντονη τσίκνα. Από την τσίκνα λοιπόν αυτή έχει πάρει και το όνομά της η Πέμπτη και λέγεται Τσικνοπέμπτη.

Η τρίτη εβδομάδα λέγεται «Τυρινή» ή «Τυροφάγος», επειδή οι χριστιανοί μας τρώγουν γαλακτοκομικά προϊόντα και ψάρι και κατά τις ημέρες της Τετάρτης και της Παρασκευής σαν ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ κρεοφαγίας και νηστείας, έτσι προετοιμάζονται σιγά – σιγά για τη νηστεία της Σαρακοστής. Παλαιότερα, αλλά και σήμερα, τον εορταστικό τόνο της ημέρας της αποκριάς έδιναν και δίνουν οι παρέες των μεταμφιεσμένων που κυκλοφορούν στους δρόμους και γυρίζουν από το πρωί μέχρι τις νυχτερινές ώρες χορεύοντας στις γειτονιές και τραγουδώντας διάφορα τραγούδια. Αυτού του είδους όμως οι αποκριάτικες εκδηλώσεις άλλαξαν κατά μεγάλο βαθμό με το πέρασμα του χρόνου, έτσι σήμερα πλέον το καρναβάλι ξεκινά κάθε χρόνο με πρωτοβουλία των Δήμων με πανομοιότυπες τυποποιημένες εορταστικές εκδηλώσεις, αποκριάτικες στολές και άρματα. Ως αποτέλεσμα σήμερα βλέπουμε να χάνεται η παλαιά εορταστική αίγλη της αποκριάς που ήταν αυθόρμητη, απλή, ξεχωριστή, μα πάνω από όλα χαρακτηριζόταν από ελληνικό πνεύμα και όχι από ξενόφερτα άτοπα και άκαιρα πρότυπα της Βραζιλίας ή από όπου αλλού. Η αποκριά είναι στενά συνυφασμένη με την θρησκευτική και πολιτισμική κληρονομιά κάθε περιοχής της Ελλάδος. Τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια να αναβιώσουν παραδοσιακά ήθη και έθιμα αποκριάτικα ή της Τσικνοπέμπτης, σε πολλά μέρη της χώρας.

Από πλευράς εκκλησιαστικής παραδόσεως, ξεχωριστή είναι η Ακολουθία του Εσπερινού «της Συγνώμης», η οποία κάθε χρόνο τελείται στους Ιερούς Μητροπολιτικούς, το εσπέρας της Κυριακής της Τυρινής.

Οι χριστιανοί μας από τα παλαιά χρόνια, στα χωριά μας αλλά και στα μεγάλα αστικά κέντρα, επισκέπτονταν τους οικείους τους, τους συγγενείς τους ή τους συγχωριανούς τους και τους ζητούσαν «συγχώρεση» ενόψει της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.

Σήμερα η κοινωνία μας έχει αλλάξει και μαζί και οι προσωπικές σχέσεις, και είναι δύσκολη η εφαρμογή αυτού του παλαιού εθίμου της «συγχώρεσης». Έτσι η Εκκλησία μας φροντίζοντας για την «συγχώρεση εαυτών και αλλήλων» μας καλεί να μετάσχουμε στον Εσπερινό της «Συγνώμης», όπου στο τέλος της ακολουθίας ασπαζόμαστε όλοι ο ένας τον άλλον, ζητώντας και παρέχοντας συγχώρεση, έτσι όπως μας δίδαξε ο Κύριός μας να συγχωρούμε αλλήλους.

Ξεχωριστή θέση στην πνευματική ζωή και πορεία των χριστιανών μας έχει το «Τριήμερο» στην αρχής της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Με αυτήν την ονομασία χαρακτηρίζονται οι τρεις πρώτες ημέρες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Πρόκειται για τρείς ημέρες απόλυτης νηστείας, χωρίς φαγητό και χωρίς νερό (εφόσον δίνατε ο χριστιανός να νηστέψει και από νερό). Με την νηστεία, την πνευματική προετοιμασία, την συγχώρεση και το τριήμερο εισερχόμεθα, απαλλαγμένοι από εμπάθειες και μνησικακίες, στο στάδιο της Μεγάλης Σαρακοστής προσμένοντες το γεγονός της Αναστάσεως Του Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού.

Λαογραφία και Σαρακοστή

Με στόμα ανύπαρκτο -λόγω της νηστείας- με τα χέρια σταυρωμένα -λόγω της προσευχής- και με ποδαράκια επτά -να συμβολίζουν τις επτά βδομάδες απ' τις Απόκριες μέχρι την Ανάσταση- η κυρά Σαρακοστή υπήρξε, τρόπον τινά, η "βασίλισσα" του νηστίσιμου Σαραντάμερου (ουσιαστικά πενηνταήμερου όμως) που ξεκινά την Καθαρά Δευτέρα. Επικράτησε η συμβολική ονομασία Σαρακοστή, σε αναλογία με το σαρανταήμερο που νήστεψε ο Χριστός στην έρημο μετά τη βάφτισή του, όμως, καθώς συμπεριλαμβάνεται σε αυτήν και η νηστεία της Μεγαλοβδομάδας, οι μέρες πλησιάζουν τις πενήντα.

Εύχομαι ολοψύχως σε όλες και όλες σας, καλή Τεσσαρακοστή.

Γράφει

Ο Ευάγγελος Μαυρογόνατος