Ευάγγελος Μαυρογόνατος
14/6/2023
Δεν είναι μόνον ο Πλάτων, ο οποίος έγραψε ότι από την δημοκρατία γεννιέται η τυραννία, είναι και πολλοί άλλοι αρχαίοι φιλόσοφοι, αλλά και μεγάλοι του Πνεύματος του νέου Ελληνισμού, οι οποίοι είναι σφοδρά επικριτικοί σε αυτό που αποκαλούν “δημοκρατία”.
Και θέτουμε το “δημοκρατία” εντός εισαγωγικών γιατί εάν πραγματικά η πολιτεία μας ήταν το κράτος του Δήμου και όχι υποχείριο σκοτεινών συμφερόντων και ρυπαρών προπαγανδιστών, τότε όλοι θα ήσαν υπέρ της.
Στην αρχαιότητα υπήρχε μία φράση χαρακτηριστική. Η φράση «κυάμων απέχεσθε» η οποία αποδίδεται στον Πυθαγόρα και σημαίνει «να απέχετε από τα κουκιά».
Τα κουκιά πράγματι μπορούν να προκαλέσουν δηλητηρίαση. Η έκφραση, όμως, κατά πάσαν πιθανότητα δεν αναφέρετο μόνο για την διατροφή, αλλά για την πολιτική, αφού στην αρχαιότητα σε πλείστες περιπτώσεις, όπως στην Αθηναϊκή δημοκρατία οι βουλευτές εκλέγοντο – κληρωνόντουσαν με ωμά κουκιά, που ρίχνονταν στην προσωπική τους κάλπη (“κυαμευτοί”).
Ανάλογα με τον τρόπο εκλογής, το "κυαμεύειν" λάμβανε δύο διαφορετικές σημασίες: Είτε με τη σημασία του "κληρώνονται" (κυαμεύονται) είτε το "κυαμεύσαι" (=ψήφος με κύαμο). Από τις εκφράσεις αυτές διατηρήθηκε και στη σημερινή νεοελληνική "έλαβε πολλά κουκιά στην ψηφοφορία" ή "δεν μετράμε κουκιά" (=ψήφους).
Ο Πυθαγόρας, λοιπόν, μας λέει,
θεωρώντας την πολιτική μία μιαρή υπόθεση, ότι πρέπει να απέχουμε από τις λεγόμενες δημοκρατικές διαδικασίες. Σε αντίθεση προς αυτές τόσο ο ίδιος όσο και οι μαθητές του, οι Πυθαγόρειοι, είχαν πολιτικές αντιλήψεις Αριστοκρατικές.
Χιλιάδες χρόνια μετά αναφερόμενος στην νεοελληνική πολιτική πραγματικότητα έγραφε ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στους
Χαλασοχώρηδες: “Ανέκαθεν τα αξιώματα ήσαν αγοραστά. Και αφού η επάρατος πλουτοκρατία είναι άφευκτον κακόν, κατά ποίον άλλον τρόπον θ’ αποκτώνται τ’ αξιώματα; Πράγμα το οποίον έχασε προ πολλού πάσαν ηθικήν αξίαν, μόνον διά χρημάτων είναι κτητόν. Και ούτως επόμενον ήτο να καταντήσουν τα πράγματα.”
Αγορασμένα τα αξιώματα, λοιπόν, έγραφε πριν εκατό και πλέον χρόνια ο Κοσμοκαλόγερος των Ελληνικών Γραμμάτων, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και τίποτε κυριολεκτικά τίποτε δεν έχει αλλάζει από τότε μέχρι σήμερα.
Από το συγκεκριμένο κείμενο μπορείς να ανασύρεις σκέψεις που και σήμερα μας απασχολούν και αφορούν το πολιτικό ήθος: την ηθική και ανηθικότητα της πολιτικής πράξης, αλλά και να συναντήσεις πράγματα και συμπεριφορές σημερινές, κάποιες φορές ελαφρώς ίσως παραλλαγμένες, αν όχι και αυτούσιες. Μάλιστα μπορεί να ξαφνιαστείς για την επικαιρότητα τέτοιων σκέψεων που κατατίθενται από τόσο παλιά. Βέβαια πιο παλιά τον Παπαδιαμάντη τον είχαν γραμμένο στα μαύρα κατάστιχα κάποιοι επιφανειακά προοδευτικοί, αλλά όλα αυτά είναι παλαιά.
Ας δούμε όμως κάποια στοιχεία όσο μας επιτρέπει ο χώρος της στήλης. Γράφει λοιπόν ο Παπαδιαμάντης: «Ο δε εξ αρχής ομιλών εκαλείτο Λέανδρος Παπαδημούλης, και κατήγετο εκ του τόπου» και εμείς είμαστε σίγουροι ότι αναφέρεται στον εαυτό του. Διαβάστε και τα παρακάτω: «Είχε κατέλθει μετά πολλά έτη, νοσταλγός εξ Αθηνών, όπου συνήθως διέτριβεν, ασχολούμενος εις έργα ουχί παραδεδεγμένης χρησιμότητος. Ήτο υψηλός, υπερτριακοντούτης, με μαύρην κόμην και γένειον, μελαμψός, με αδρούς χαρακτήρας, πενιχρός την αναβολήν, πτωχαλαζών, τρέφων αλλοκότους ιδέας».
Μία από αυτές τις αλλόκοτες ιδέες του ήταν ότι η δωροδοκία κατά τις εκλογές «ήταν το μικρότερον κακόν».
Λίγο πιο κάτω βέβαια θα πει ότι μιλά σχετικώς και όχι απολύτως, για να προσθέσει ότι: «Το κατ’ εμέ φρονώ ότι η δωροδοκία είναι το μικρότερον κακόν». Και βέβαια δεν τον απασχολεί η δωροδοκία σαν «μερικούς άλλους ψιττακούς ηθικολόγους των εφημερίδων», αλλά το πώς γεννάται το όλο πλέγμα και η εξάρτηση, χωρίς να περιορίζει τη δωροδοκία στο δόσιμο χρημάτων.
Για να επιθυμήσεις λοιπόν, λέει, να γίνεις βουλευτής και να υπηρετήσεις το έθνος, πρέπει να είσαι χορτάτος. «Η φιλοδοξία είναι νόσος των χορτάτων» ενώ «η λαιμαργία των πεινασμένων το νόσημα».
Και βέβαια στις εποχές εκείνες υπήρχαν άνθρωποι «κατά γράμμα πεινασμένοι». Γι’ αυτό έπρεπε σ’ αυτούς τους πεινασμένους ο υποψήφιος ή να δώσει χρήματα ή να παραθέσει γεύμα ή να στείλει κατ’ οίκον βακαλιάρον και σαρδέλες και οίνον. Έτσι «εκείνοι είναι χορτάτοι και τρέφουσιν όνειρα και φιλοδοξίας, ούτοι πεινώσι και θέλουν να φάγωσι». Πώς να αποφύγουμε, λοιπόν, τη δωροδοκία, «αφού η επάρατος πλουτοκρατία είναι άφευκτον κακόν» και «κατά ποίον άλλον τρόπον θ’ αποκτώνται τ’ αξιώματα»; Όποιος δυσφορεί λοιπόν για τη γενικευμένη δωροδοκία, «ας μη μετέχη του εκλογικού αγώνος, μήτε ως εκλογεύς μήτε ως εκλέξιμος. ‘Κυάμων απέχεσθε…’»!
Στο σημείο αυτό να παραθέσουμε ένα συγκλονιστικό απόσπασμα από το διήγημα για τη θεσιθηρία, όπως ονομάζει ο Παπαδιαμάντης το νυν αποκαλούμενο ρουσφέτι: «Διότι μη νομίσης, ότι η θεσιθηρία γεννάται μόνη της. Τα δύο κακά αλληλεπιδρώσιν. Η ακαθαρσία παράγει τον φθείρα και ο φθειρ παράγει την ακαθαρσίαν. Το τέρας το καλούμενον ‘επιφανής’ τρέφει την φυγοπονίαν, την θεσιθηρίαν, τον τραμπουκισμόν, τον κουτσαβακισμόν, την εις τους νόμους απείθειαν. Πλάττει αυλήν εξ αχρήστων ανθρώπων, στοιχείων φθοροποιών, τα οποία τον περιστοιχίζουσι, παρασίτων, τα οποία αποζώσιν εξ αυτού, παχυνόμενα επιβλαβώς, σηπόμενα ζωύφια βλαβερά, ύδατα λιμνάζοντα, παράγοντα αναθυμιάσεις νοσηράς, πληθύνοντα την ακαθαρσίαν». Φαντάζομαι τα πιο πάνω δεν ακούγονται σε κανέναν ως πρωτοφανή. Μάλλον περιγράφει τη διαχρονική κακοδαιμονία του ελληνικού δημοσίου βίου.
Θα κλείσουμε αυτό το σημείωμα με τα ίδια πάλι λόγια του συγγραφέα. «Η ηθική δεν είναι επάγγελμα, και όστις ως επάγγελμα θέλει να την μετέλθη, πλανάται οικτρώς, και γίνεται γελοίος. Όστις πράγματι φιλοσοφεί, και αληθώς πονεί τον τόπο του, και έχει την ηθικήν όχι εις την άκραν της γλώσσης ή την ακωκήν της γραφίδος, αλλ’ εις τα ενδόμυχα αυτά της ψυχής, βλέπει πολύ καλά, ότι είναι αδύνατον να πολιτευθή. ‘Κυάμων απέχεσθε’. Ο Χριστός είπεν: Ου δύνασθε Θεώ λατρεύειν και Μαμμωνά».
Το τάξιμο, συνήθης πολιτική πρακτική, στις μέρες μας μπορεί να φέρνει «κουκιά». Αλλά, τα πρόσκαιρα κέρδη μπορούν να βγουν ξινά. Ιδίως όταν τα δεδομένα κραυγάζουν, είτε για το ανέφικτο, οπότε οι τάζοντες χρεώνονται με ασυγχώρητη άγνοια, είτε ακόμη και για το συνειδητώς απατηλό του ταξίματος.
Blogger Comment
Facebook Comment